Mesela, “elma” sözcüğünü yazmak için “e, l, m, a” seslerini karşılayan “e, l, m, a” işaretlerini bu sıralamayla art arda getirerek anlamlı bir kombinasyon yaratırız. Sonra da bunu “elma” diye okuruz. Simgesel grafikler olan Çin yazı karakterleri ise, fonogram dillerin kullandığı alfabeler gibi sesleri değil, doğrudan anlamları yazıya döken ideogramlardan oluşur. Tabii bu, Çin ideogramlarının ses karşılıkları olmadığı, Çinliler’in yazı karşısında sessiz sinema oynadıkları anlamına gelmez, onlar da okunur. Fonogram dillerde harf kombinasyonlarıyla anlamlı sözcükler üretmek pratik bir yöntemdir, ama bence nihai olarak “elma” da bir ideogramdır. Yani iki dil grubu arasındaki farklılık, sonuçlarda değil, yöntemdedir. Daha önce konuyla ilgili “Japonlar yazılarını nasıl okuyorlar demeyin, biz de aynen onlar gibi okuyoruz” başlıklı bir yazı kaleme almıştım.
Ancak, Çin yazısını diğer yazılardan ayıran daha ilginç bir fark şudur: Çin ideogramları, farklı Çin lehçelerinde farklı seslerle okunabilirler, ama anlamları değişmez. Kuzey Çin’deki bir Çinli ile Güney Çin’deki bir Çinli, lehçe farkından dolayı birbiriyle anlaşamazlar, ama aynı yazıyı kendi lehçelerine uygun olarak farklı seslerle okur ve aynı anlamı çıkarırlar. Konuşarak anlaşamayan bu iki Çinli, mesela önlerinde koydukları bir not kağıdını çiziktirerek çok kolay bir şekilde birbirleriyle anlaşırlar. Kısaca Çin yazısı, bir simge olarak farklı seslere, ama ortak anlamlara yönlendirir.
Farklı diller konuşan farklı insanlara, mesela elma resmi göstersek ve kendilerinden resmi okumalarını istesek, Türk “elma”, İngiliz “apple”, Fransız “la pomme”, Alman “apfel”, İtalyan “mela” diye seslendirecek, “elma” diye anlayacaktır. Kökeni bir çeşit resim yazı olan Çin karakterleri de aynı şekilde okunabilir. Hatta Japonlar ve Koreliler de başka dillere sahip olmalarına rağmen aynı yazıyı kendi sözcükleriyle okuyabilirler.
Şimdi diyeceksiniz ki, bu malumatın bize ne faydası var? Ben de bilmiyorum ama, şöyle bir fantezi yapmama izin verin: Eğer bütün dünya toplumları kendi dillerini konuşmakla birlikte, ortak olarak Çin yazısı kullansaydı, hayat herkes için biraz daha kolaylaşmaz mıydı?
Veya herkes bu malumat karşısında kendi fantezisini yapsın!
