13 Ekim 2020 Salı

| Piktogramdan alfabeye...

 “Bugünün bilim adamları, yazıyı hep dilden yola çıkarak düşünürler ve onlar için dil, sözlü dildir, konuşulan dildir: yazı da sadece sözün takipçisidir (gerisinden gelir). Bu nedenle yazıları da dilin -kendi dillerinin- üç farklı eklemini göz önünde bulundurarak sınıflandırırlar: en başta bir ‘tümce yazısı’ olması gerekir, bu yazıda, çizilen bir gösterge, tek başına bütün bir sözcenin, bütün bir söylem biriminin yükünü taşıyacaktır: bu yazı bireşimsel olarak adlandırılan yazıdır (Ideenschrift), piktogramlarda bulunur (Irokua, Algonkin eşarpları, çizgi romanlar); bunun ardından bir 'sözcük yazısı' gelmelidir, göstergeler dilin anlam taşıyan birimlerinin, anlambirimlerinin, yükünü üstlenir: bu analitik yazıdır (Wortschrift), ideogramlarda (Sümer, Mısır, Çin ideogramlarında) bulunur; son olarak da seslere dayalı bir yazı gelmelidir, her gösterge, ayırt edici bir birimin (ses-harf) ya da bu ayırt edici birimlerden oluşan bir öbeğin (hece) yükünü üstlenecektir: bu da, alfabeye dayalı yazıdır, okuma kitaplarında, ünlülerden ve ünsüzlerden oluşan alfabelerde (Fenike alfabesi ve ondan türeyen alfabeler) karşımıza çıkar. Bu sınıflandırma, elbette ki akla uygundur, hiç şüphesiz kullanışlıdır, ama belki bir o kadar da tehlikelidir: çünkü bir yandan, piktogramdan Yunan alfabesine (bizim alfabemize) doğru bir ilerleme olduğu kabulüne dayanarak, insanlık tarihini, analitik düşüncenin gelişimini ve alfabemizin doğuşunu sadece bir tek eylemin düzenlediği, bunun da Aklın eylemi olduğu düşüncesini destekler; öte yandan, dilin (sözlü dilin) birimlerini, onların sadece ayırt edici, iletişim kurucu özelliklerini öne çıkarmak amacıyla bir tür ‘mat’ monata indirgeyip sayısız simgesel titreşimlerini gözardı ederek, sırf bilgi aktarmaya yarayan, çizgisel yazı üzerine kurulu bilimsel mitosu güçlendirir, -sanki (piktogramda ve ideogramda hacimli olan) yazı göstergesini düzleştirerek tümüyle rastlantısal bir ögeye dönüştürmek, hiç tartışmasız kabul edilecek bir ilerlemeymiş gibi.” Roland Barthes, Yazı Üzerine Çeşitlemeler - Metnin Hazzı, YKY Yayınları, İstanbul, 2007, S. 33-34)