13 Ekim 2020 Salı
| Piktogramdan alfabeye...
“Bugünün
bilim adamları, yazıyı hep dilden yola çıkarak düşünürler ve onlar için
dil, sözlü dildir, konuşulan dildir: yazı da sadece sözün takipçisidir
(gerisinden gelir). Bu nedenle yazıları da dilin -kendi dillerinin- üç
farklı eklemini göz önünde bulundurarak sınıflandırırlar: en başta bir ‘tümce yazısı’ olması gerekir, bu yazıda, çizilen bir gösterge, tek
başına bütün bir sözcenin, bütün bir söylem biriminin yükünü
taşıyacaktır: bu yazı bireşimsel olarak adlandırılan yazıdır
(Ideenschrift), piktogramlarda bulunur (Irokua, Algonkin eşarpları,
çizgi romanlar); bunun ardından bir 'sözcük yazısı' gelmelidir,
göstergeler dilin anlam taşıyan birimlerinin, anlambirimlerinin, yükünü
üstlenir: bu analitik yazıdır (Wortschrift), ideogramlarda (Sümer,
Mısır, Çin ideogramlarında) bulunur; son olarak da seslere dayalı bir
yazı gelmelidir, her gösterge, ayırt edici bir birimin (ses-harf) ya da
bu ayırt edici birimlerden oluşan bir öbeğin (hece) yükünü
üstlenecektir: bu da, alfabeye dayalı yazıdır, okuma kitaplarında,
ünlülerden ve ünsüzlerden oluşan alfabelerde (Fenike alfabesi ve ondan
türeyen alfabeler) karşımıza çıkar. Bu sınıflandırma, elbette ki akla
uygundur, hiç şüphesiz kullanışlıdır, ama belki bir o kadar da
tehlikelidir: çünkü bir yandan, piktogramdan Yunan alfabesine (bizim
alfabemize) doğru bir ilerleme olduğu kabulüne dayanarak, insanlık
tarihini, analitik düşüncenin gelişimini ve alfabemizin doğuşunu sadece
bir tek eylemin düzenlediği, bunun da Aklın eylemi olduğu düşüncesini
destekler; öte yandan, dilin (sözlü dilin) birimlerini, onların sadece
ayırt edici, iletişim kurucu özelliklerini öne çıkarmak amacıyla bir tür ‘mat’ monata indirgeyip sayısız simgesel titreşimlerini gözardı ederek,
sırf bilgi aktarmaya yarayan, çizgisel yazı üzerine kurulu bilimsel
mitosu güçlendirir, -sanki (piktogramda ve ideogramda hacimli olan) yazı
göstergesini düzleştirerek tümüyle rastlantısal bir ögeye dönüştürmek,
hiç tartışmasız kabul edilecek bir ilerlemeymiş gibi.” Roland Barthes,
Yazı Üzerine Çeşitlemeler - Metnin Hazzı, YKY Yayınları, İstanbul, 2007,
S. 33-34)